فلسفه حقوق امروزه از پرکاربردترین مباحثی است که به تحلیل فلسفی بنیادیترین موضوعات حقوقی میپردازد. این عنوان در مطالعات حقوقدانان مسلمان، به صورت مشخص و منسجم، طرح نگردیده و نخستین بار در غرب استفاده شده است. با این وجود، برخی مسائل آن به صورت پراکتده در علوم اسلامی به ویژه در علم اصول فقه مطرح گردیده است. مهمترین مباحث فلسفه حقوق، نخستْ چرایی تبعیت از حقوق و الزامات ناشی از آن است؛ مکاتب حقوقی در تحلیل این مسئله رویکردهای متفاوتی را اتخاذ نموده اند؛ اما در اندیشه اسلامی، اراده تشریعی خداوند مبنای حقوق را شکل میدهد. مورد دیگر، هدف حقوق است. در غرب بر اساس اصالت فرد و اصالت اجتماع، دو تحلیل متفاوت از هدف حقوق ارائه شده؛ ولی در نگرش اسلامی هدف مهمتر حقوق، راهبری انسان به سعادت ابدی است. نسبت حقوق و اخلاق و حقوق و دین و نیز چگونگی پیوند آنها، از مسائل دیگر فلسفۀ حقوق اندکه میان مادیگرایان در مورد آنها اتفاق نظر دیده نمیشود؛ اما در آموزه های اسلامی ضمن اذعان به تمایز این مفاهیم، به روابط آنها نیز صحه گذاشته شده است. تفاوت نظر اسلام و غرب در مسائل فلسفۀ حقوق، ناشی از عوامل مختلف است؛ اما علیرغم این تفاوتها و اختلافات، وجوه اشتراک نیز میان رویکرد اسلامی و غربی، غیرقابل انکار است. واژگان کلیدی: فلسفه حقوق، انسان، اندیشه غربی، مکتب اسلام.
)