ارایه الگو و نظریه‌‌پردازی در باب پیشرفت مبتنی بر اصول و مبانی خاصی است که هر مکتب و نحله فکری از منظر آنها به عالم و آدم نگاه می‌کند. هدف این تحقیق تبیین مبانی و اصول پیشرفت از دیدگاه قرآن است. برای نیل به چنین هدفی نخست تعریف از مفهوم پیشرفت بر اساس آیات قرآن ارایه گردیده و پس از آن، مبانی و مفروضات اساسی که از دیدگاه قرآن فرایند حرکت تکاملی جوامع را معین می‌کنند، مورد تأمل قرار گرفتهاند. مبادی و پیش‌فرض‌های زیربنایی قرآن در باب پیشرفت در دو دسته مبانی نظری و اصول عملی طبقه‌بندی گردیده‌اند. ذیل مقوله مبانی نظری، پنج مبنا شمرده شده که عبارتند از: نگاه توحیدی به عالم، پیوستگی دنیا و آخرت، هدایت و مراقبت ربانی، خلافت و کارگزاری انسان، و تسخیر طبیعت برای انسان. از این مبانی هست‌شناسانه، اصول راهنما یا قواعدی مشتق می‌شوند که در سطح عینیت نظام‌کنش افراد و سیر جوامع را هدایت می‌کنند و این قواعد که اصول عملی نام گرفتهاند، ذیل عنوان‌های: تربیت معنوی، عقلانیت پرمایه، عدالت اجتماعی، ایثار و فراتر رفتن از خود، استفاده شاکرانه از نعمت‌ها، حق عمران طبیعت، صورت‌بندی شده‌اند. این پژوهش، بنیادی است و برای تجزیه و تحلیل آیات از روش تحلیل محتوا و اسنادی استفاده شده است.
)