با عنایت به مفاهیم کلیدی مسئله، سه مفهوم واگرایی، جهان اسلام و هویت تعریف شده است. جهت دستیابی به مدل نظری، با توجه به بررسی‌های انجام‌گرفته، مدل تحلیل سطوح، مدل قابل‌قبول برای تبیین عوامل تأثیرگذار بر واگرایی در جهان اسلام و ازجمله عامل استعمار تشخیص داده شد. در این مدل، عوامل واگرایی در پیوستاری از طبیعت واگرای هویت، شروع و ضمن تأثیرگذاری عوامل روابط بین هویت، با عوامل تأثیرگذار در سطح جهانی خاتمه می‌یابد. یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در واگرایی در جهان اسلام، استعمار است. با توجه به مدل انتخاب شده و مسئله تحقیق، عامل استعمار و نقش ان در واگرایی هویتی قوم فارس به‌عنوان مطالعه موردی بررسی شده است.[1] در این بررسی، ایجاد و ترویج تفکر قوم‌گرایی فارسی دخالت‌ها و تجاوزهای نظامی استعمار، حضور عوامل نفوذی استعمار و اغفال نیروهای تأثیرگذار درون جهان اسلام در خصوص قوم ایرانی بررسی شده است.
[1] . در مطالعه دیگری از همین نویسنده نقش استعمار در واگرایی هویتی دو قوم بزرگ و تأثیرگذار دیگر جهان اسلام، یعنی قوم عرب و قوم ترک مورد بررسی قرار گرفته است.
)